Thật khó có thể cắt nghĩa và diễn tả văn hóa ẩm thực Pháp chỉ bằng những dòng viết này. Nhưng blog Mê Du Lịch vẫn hy vọng sẽ chia sẻ dần dần nhiều bài viết khác nhau về chủ đề này, để bạn đọc có được cái nhìn tổng quan và cụ thể nhất. Đó là một điều khó nhưng chúng ta hãy cùng nhau cố gắng nhé. Như đã nói qua trong bài viết hình ảnh nước Pháp thế nào trong mắt bạn?, định nghĩa về văn hóa ẩm thực nước Pháp có phần hơi trừu tượng. Người ta có thể gán cho nó những tính từ như tinh tế hay cầu kỳ, nhưng cụ thể thế nào mới là tinh tế? Thế nào mới là cầu kỳ? Không mấy ai đi sâu thêm trong việc cắt nghĩa những tính từ ấy. Dựa trên những vốn sống của cá nhân trên đất Pháp và theo như Thái Balo hiểu với kiến thức tích góp được của mình, sự tinh tế của ẩm thực Pháp được thể hiện qua cách chế biến các món ăn, qua cách người Pháp dùng bữa, cách họ sắp xếp bàn ăn, cách họ dùng dao dĩa, cách họ uống rượu, và cách họ tranh luận về chủ đề ẩm thực… Như vậy, có thể nói rằng văn hóa ẩm thực Pháp là quần thể của những phong tục tập quán ăn uống và nấu nướng, chứ không nhất thiết phải là những món ăn mà người ta có thể nhìn thấy và ăn được. Một trong những truyền thống ẩm thực khá phổ biến ở Pháp và được thế giới biết đến, đó là việc người Pháp hay lui đến những nhà hàng mà họ gọi là bistrot. 
Để đưa ra một định nghĩa rất khái quát, bistrot mà một loại nhà hàng bình dân lai tạp với một chút gì đó của quán bar và một chút gì đó của một quán cà phê. Bistrot là một yếu tố gắn liền với hình ảnh của Paris, mặc dù vẫn có những bistrot nhan nhản ở các tỉnh khác của Pháp. Nó là một phần của tầng lớp xã hội bình dân Paris, nơi mà người ta thường lui đến ăn trưa một cách nhanh gọn. Vậy tại sao nói đến bistrot thì người ta lại chỉ nói đến Paris? Có lẽ phải tìm lời giải thích từ lịch sử.
Khi tình cờ biết nguồn gốc của kiểu nhà hàng này, tôi đã rất bất ngờ vì tên gọi bistrot không được tạo ra bởi người Pháp bản địa mà được du nhập từ Nga. Nhưng cụ thể là nó được du nhập vào thời điểm nào thì tôi không rõ. Tôi có một nguồn giả thuyết, thu thập được từ những cuộc nói chuyện với bạn bè Pháp. Vào đầu thế kỷ XX, Paris chứng kiến khá nhiều đợt nhập cư từ nước Nga. Một bộ phận không nhỏ trong cộng đồng người Nga ở Paris kiếm kế sinh nhai bằng việc lái xe taxi. Như một thói quen, mỗi khi có khoảng thời gian trống giữa hai cuốc xe, những vị tài xế này lại tạt vào một quán bar và uống một ly rượu.
Vì khoảng thời gian trống này rất hạn hẹp nên họ phải uống vội uống vàng, dẫn đến việc phải hối thúc người phục vụ nhanh chân nhanh tay lên. Như một câu cửa miệng, họ nói “быстр! быстро!” phiên âm theo tiếng Pháp là bistro!bistro!”, trong tiếng Nga có nghĩa là “Nhanh lên! Nhanh lên!”. Người Pháp bổ sung thêm chữ T ở sau và thế là bistro trở thành bistrot. Một giả thuyết khác mà tôi từng được nghe đến, đó là thời của Napoléon Bonaparte vào năm 1814. Số là nước Pháp thất thủ trước liên minh Phổ - Áo – Nga. Quân đội của sa hoàng Alexander I cùng với kỵ binh của mình tiến vào Paris và nán lại một thời gian. Trong thời gian này, các ông kỵ binh Nga để giải khuây đã ghé vào các quầy bar để uống rượu. Họ có thói quen uống khá nhanh nên cứ mỗi khi nốc xong một ly là đã yêu cầu người phục vụ rót đầy ly tiếp theo, và luôn mồm nói “bistro!bistro!”
Qua dòng thời gian, bistrot trở thành một nơi của tầng lớp bình dân Pháp, một nơi mà người ta vừa có thể uống một cái gì đó (vì thế nên bistrot có chức năng giống một quán bar), nhâm nhi một ly phê hay thưởng thức những món ăn truyền thống (vì thế nên có chức năng giống một nhà hàng). Vì tính chất đơn giản của người khách đến, nên cách bài trí không gian của một quán bistrot cũng rất đơn giản, chỉ là những chiếc bàn ghế bằng gỗ mộc, những chiếc khăn trải bàn kẻ hình carô, rồi phục vụ mọi thứ đều nhanh vì đa phần khách hàng đến đều không nán lại quá lâu.
Tất cả những yếu tố nhỏ đó làm nên tính chất đặc thù của một bistrot. Thông thường, phong cách nấu nướng ở một quán bistrot không cần quá cầu kỳ, chủ quán có thể lặp đi lặp lại một vài món ăn quen thuộc.
Kể cả thực đơn menu thường cũng không cần phải trình bày quá cầu kỳ trên một cuốn menu sang trọng, chỉ cần viết tay lên bảng là đủ. Đã từng ăn ở khá nhiều quán bistrot khác nhau, tôi nhận thấy một số món ăn khá phổ biến như: xà lách, thịt quay (bò hoặc lợn) ăn kèm với khoai tây chiên, trứng ốp lếp…
Vì tính chất gần gũi thân thiện của bistrot, nhiều chủ quán không ngần ngại đặt tên cửa hàng có tên của mình cộng thêm chữ chez ở đầu. Chúng ta có thể thấy những quán có tái tên đại loại như chez Julien, chez Henri, chez Hanna. Trong tiếng Pháp, chúng ta có thể dịch chez + tên người là ở nhà ai đó. Chez Julien có nghĩa là tại nhà Julien. Chủ quán muốn ngụ ý rằng những vị khách đến quán bistrot của ông ta thì sẽ được tiếp đãi một cánh nhiệt tình như người nhà ông ta vậy. Phong cách đặt tên như thế này rất hay được người Pháp áp dụng khi họ mở kinh doanh một nhà hàng theo trường phái bistrot ở nước ngoài. Nói đến đây, tôi lại liên tưởng đến phong cách đặt tên các quán nhậu ở Hà Nội. Để tạo sự thân thiện với khách hàng, trào lưu đặt tên thân mật của chủ quán cho nhà hàng là điều khá phổ biến. Chúng ta có thể thấy những cái tên quán bia như Hải Xồm, Chiến Hói, Lan Chín,
Bistrot, ngoài chức năng phục vụ ăn uống đơn giản, còn là nơi gặp gỡ giao lưu của người Pháp. Họ đến đây để uống cà phê hay uống ly rượu và tán gẫu với hàng xóm hoặc những người cùng khu phố. Vào giai đoạn của những thế kỷ trước, vai trò này thậm chí còn được nhấn mạnh hơn vài lần bởi khi ấy không có nhiều trò giải trí tại nhà như bây giờ. Ở cái thời kỳ không TV tại nhà, không Internet tại nhà, không Playstation,… cách để người dân giết thời gian là lui đến quán bistrot, như một dịp để tán gẫu đến hết ngày.
Thế rồi cái TV sinh ra, nhiều quán bistrot trang bị TV như một nơi công cộng để người dân cùng khu phố lui đến cùng xem. Bistrot còn là nơi người ta lan truyền thông tin nhanh nhất, bạn có thể đến đó để biết chuyện ông này đang cặp bồ với bà kia, hay nước Pháp đang chuẩn bị đánh nhau, vân vân và vân vân. À còn chuyện nữa, trong lần nói chuyện với ông sếp cũ hơn 60 tuổi, ông ấy con nói rằng bistrot ở ngôi làng quê ông còn là nơi mai mối nữa chứ! Tại ngôi làng ít dân, họ thường tổ chức những buổi tối dạ tiệc, để tạo cơ hội cho các đôi trai gái trẻ có dịp làm quen với nhau. Ông sếp tôi tìm được bà vợ trong hoàn cảnh ấy!
Tôi còn nhớ bộ phim Inglorious Basterds có Melanie Laurent và Brad Pitt đóng. Trong cảnh quay có lấy quán bistrot de la Renaissance làm bối cảnh, và cũng vô tình miêu tả khá rõ vai trò của những quán bistrot thời bấy giờ. Nước Pháp, thời kỳ Paris bị Phát Xít Đức chiếm đóng, đã xuất hiện một cuộc kháng chiến ngầm và những nơi như quán cà phê hay bistrot thường là nơi người Pháp bí mật gặp nhau để luân chuyển thông tin.
Ở những thành phố lớn như Paris, bistrot có thể phải cạnh tranh với nhiều loại hình nhà hàng khác. Nhưng tại những tỉnh lẻ, những ngôi làng hẻo lánh, thì quán bistrot đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cuộc sống đời thường của người Pháp.
Một điểm cuối cùng mà Thái Balo nhận thấy trong đặc tính quán bistrot ở Paris, đó là sự hình thành của các bistrot cộng đồng tách biệt. Paris kể từ cuối thế kỷ XIX chứng kiến nhiều đợt nhập cư từ tỉnh lẻ lên thủ đô. Phía tây thì có người Pháp từ vùng Bretagne, phía tây bắc thì Normandie, phía đông thì Alsace, phía dưới thì Auvergne. Những dòng người này lên thủ đô kiếm kế sinh nhai và để giúp đỡ tương trợ lẫn nhau, họ tự tạo ra những cộng đồng riêng, có riêng nhà hàng và bistrot cho họ.
Ngày nay, cũng giống như quán cà phê, các quán bistrot đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng. Số lượng các cơ sở hoạt động dưới dạng bistrot đã giảm đi đáng kể so với những thập kỷ đầu thế kỷ XX. Một số thì ngưng hoạt động do phá sản, một số thì buộc phải tự chuyển hóa thành nhà hàng thuần túy hoặc quán bar để sống sót, một số thì bị mua lại bởi những chuỗi nhà hàng mạnh hơn, tóm lại là số phận của chúng thật là hẩm hiu.
Nguyên nhân chính dẫn đến nguy cơ diệt vong của bistrot là do sự thay đổi về lối sống của người Pháp, sự tiến bộ của khoa học công nghệ và sự thay đổi của hệ thống luật pháp. Cái thời mà bistrot là nơi công cộng đến người dân cùng khu phố đến xem TV và tán gẫu với nhau giờ đã giảm đi rất nhiều, bởi họ đã có TV hoặc Internet ở nhà. Thời mà bistrot là nơi để các quý ông đến ngồi chơi bài hoặc bi-a cũng không còn mấy bởi họ đã có các trang Internet cho phép chơi cá độ tại nhà. Bistrot cũng không còn là nơi để họ có thể lui đến hút thuốc phì phèo hàn huyên với nhau, bởi luật pháp đã ban hành lệnh cấm không hút thuốc ở những nơi công cộng. Còn gì nữa đây? Thời đại của Facebook đã biến nhiều người thành nạn nhân của thế giới ảo. Họ bị cuốn vào mạng xã hội trong khi những cuộc giao lưu giáp lá cà lại không được để ý đến nhiều. Vậy đó, tất cả những yếu tố trên góp phần không nhỏ và sự suy giảm về số lượng bistrot trên đất Pháp.
Để tổng kết bài viết này, mặc dù đã và đang là một trong những biểu tượng văn hóa phi vật thể của Paris, phong cách nhà hàng bistrot đang phải đối mặt với nguy cơ biến mất, thậm chí còn ở mức độ đáng báo động hơn so với văn hóa ăn bánh mỳ baguette hay văn hóa uống cà phê. Nhưng dù thế nào đi chăng nữa, Thái Balo tin rằng bistrot khó có thể biến mất ngay trong tức thì. Vì vậy, trước khi nó biến mất, bạn hãy đến Paris và trải nghiệm thử một bữa trưa tại bistrot. Ăn trưa tại những nhà hàng kiểu này không quá đắt như bạn tưởng. Nếu tìm được một quán hợp lý, bạn chỉ phải trả khoảng 15 EUR là đã có thể có một bữa trưa ổn rồi. Đúng là việc bỏ ra 15 EUR có thể là một số tiền lớn, đặc biệt là trong trường hợp bạn là dân phượt đã quen với việc mua đồ ở siêu thị về tự nấu hoặc ăn bánh mỳ sandwich. Nhưng phải nói rằng 15 EUR là một con số thấp hơn so với mặt bằng chi phí của một bữa ăn trưa do chính người Pháp hoặc người Châu Âu chi trả (tầm từ 15 EUR đến 30 EUR). Thái tin rằng đó thực sự là một trải nghiệm mà chúng ta nên thử qua, nếu như bạn là một người yêu thích du lịch khám phá, thích tìm hiểu văn hóa Pháp qua con đường du lịch.
Thái balo.
.jpg)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét